KÜLTÜREL İŞLEMLER
BUDAMA
Süper entansif zeytinliklerde 3. yılın sonunda yapılan ilk hasatta, ağaçların tüm uzun yan (lateral) dalları kesilmelidir. Bu uygulamayla bazı meyve veren dallar da uzaklaştırılmakta, ancak daha sonraki yıllarda ağacın içine ışık girişi daha iyi olmaktadır. 5 ve 6. yıllarda, yaz aylarında ağaçların tepeleri, tacı daha kısa tutmak için 2.2-3 m yükseklikten kesilir (mekanik budama). Tepe kesme, alt dalları ve komşu sıraları aşırı gölgeden korumakta ve aynı zamanda sıra üzeri hasat makinesinin hareketini de kolaylaştırmaktadır. Daha sonra, her yıl ağaçlar, gövdelerinin hasat makinesiyle uyumlu olması için, yerden yaklaşık olarak 0.6 m yüksekliğe kadar elle budanır. Üç yaşlı uzun yan dallar, ağaç başına 2 ila 5 kesimle uzaklaştırılır. Doğrudan ana gövdeden (merkezi lider) çıkan son 2 büyüme dönemine ait ince meyve dallarının hepsi bırakılır. Meyvelerin çoğu yaklaşık 60-75 cm uzunluğundaki sarkık dallar üzerinde oluşmaktadır.
GÜBRELEME
Süper entansif yetiştiricilikte gübreleme, ürün miktarının yanı sıra yaprak ve toprak analizi sonuçlarına göre yapılmalıdır. Gübre çeşidi açısından öncelikle N’a ağırlık verilmeli, ancak 4. yıldan sonra vegetatif gelişmeyi baskılamak için N azaltılmalıdır. Bu dönemde özellikle P ve K’lı gübre uygulamaları yapılmalıdır.
SULAMA
Sulama, dikim öncesi topraktaki nem miktarına ve vejetasyon dönemine göre planlanmalıdır. Süper entansif sistemde damla sulama yöntemi kullanılmakta olup, yıllık su gereksinimi 500-2.000 m3/ha seviyelerindedir. Dördüncü yıldan sonra büyümeyi sınırlamak, sudan tasarruf sağlamak ve yağ kalitesini arttırmak için kontrollü kısıtlı sulama uygulanmalıdır.
OT MÜCADELESİ
Verim çağındaki (7-8 yaşında) zeytinliklerde yabancı otlarla mücadele, ot öldürücülerle (herbisit) ve otların biçilmesiyle yapılır. Ağaçların sıra araları örtülü bırakılıp, ilkbahar ve yaz aylarında birkaç kez biçilmekte, ağaçların altına da herbisit uygulanmaktadır.
HASTALIK VE ZARARLILAR MÜCADELE
Süper entansif sistemde zeytin ağaçlarında en çok zarar yapan böcekler; zeytin yaprak güvesi (Margaronia unionalis), zeytin fidan tırtılı (Palpita unionalis), kara koşnil (Saissetia oleae) ve zeytin sineği (Dacus oleae)’dir.
Bunlar arasında en çok zarar yapanı, genç ağaçların uç sürgünlerine saldırarak ağaçların merkezi lider terbiye şeklinin bozulmasına neden olan zeytin yaprak güvesidir. Zeytin ağacının tacında yetersiz havalanma ve aşırı nem nedeniyle şiddetli yaprak dökümüne yol açan Halkalı leke hastalığına (Spilocaea oleagina) karşı, ağaçlar daha geniş aralıklarla dikilmelidir. Ağaç sıraları kuzey-güney doğrultusunda olmalıdır. Uygun zamanda koruyucu bakır ve organik fungisitli preparatlar uygulanmalıdır.
Antraknoz (Colletotrichum gloesporioides) bazı yağlık çeşitlerin (Fs-17® ve Arbosana) meyvelerinde şiddetli zararlara neden olmaktadır.
Süper entansif zeytinliklerde bazen sıra üzeri hasat makinesinin hareketinden kaynaklanan çatlak ve yarıklar, sürgünlerde zeytin dal kanseri hastalığının (Pseudomonas savastanoi) ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
HASAT
Süper entansif zeytin yetiştiriciliğinde hasat, verimi arttırıp maliyeti azaltan (toplam üretim maliyetinin % 20-30’u) ve işgücü bulma sorununu da ortadan kaldıran, mekanik yöntemle yapılmaktadır. Bu amaçla modifiye edilmiş sıra üzeri (overtherow) üzüm hasat makineleri başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Bu makineler, makineyi kullanan bir operatör ve zeytinleri arazideki hasat makinesinden yağ işleme tesisine yönlendiren bir kişiyle beraber, ortalama olarak 1ha’lık alanı 2.5-3 saatte hasat edebilmektedir. Günümüzde dünyada 5-6 farklı marka sıra üzeri hasat makinesi üretilmektedir (Gregoire, Braud-New Holland, Pellenc, Oxbo, Littau vd.). Genelde 2.6-3.5 m yükseklik ve 0.5-1 m kanal genişliğinde olan bu makinelerle, ağaç sıralarına her iki yanından aynı anda çarpan çubuklarla, meyveler taşıyıcı bir konveyör bandı üzerine dökülmekte, daha sonra toplama haznesine gelmekte ve her sıranın sonunda boşaltılmaktadır.
Sıra üzeri hasat makineleriyle, ağaç büyüklüğü, meyvenin tacın üzerindeki konumu ve olgunlaşma indeksi gibi özelliklere bağlı kalınmaksızın, tüm zeytin çeşitlerinde, meyvenin ortalama olarak % 90’dan fazlası tek seferde hasat edilebilmektedir. Bu tip makinelerle hasatta meyve kaybı, % 10.5 (Fs-17®) – % 5.6 (Arbequina IRTA–i.18®) arasında değişmektedir.
Sürekli olarak sıra üzeri makinelerle hasat edilen zeytin ağaçlarında, yan (lateral) sürgün ve dalların kırılması şeklinde bazı zararlanmalar gözlenmektedir. Bu açıdan, Koroneiki ve Fs-17® çeşitlerinin daha iyi sonuç verdiği saptanmıştır.
VERİM
Süper entansif zeytinliklerde en önemli sorun, verimin devamlılığı açısından, birbirine yakın olan ağaçların ışıklanmasını en üst düzeyde tutabilmektir. Genelde 6. yıldan sonra, bazı enlem derecelerinde ise, 4 ve 5. yıldan sonra, ağaçların taçları sıra aralarını önemli ölçüde kapatmaktadır. Sıraları kuzey-güney doğrultusunda, drenajı iyi, derin topraklara sahip, düz ya da hafif eğimli arazilerde kurulmuş süper entansif zeytinlikler, 2. yılda meyve vermeye başlamakta ve tam verime 3-6. yaşlarda ulaşmaktadır. 7-10 yaşındaki zeytinliklerden elde edilen verim, ışıklanmanın kontrolüne bağlı olarak değişmektedir. Özellikle Arbequina IRTA-i.18® ve Arbosana çeşitlerinde dikimden sonraki yıllarda don ve aşırı kuraklıkla ilgili herhangi bir sorun çıkmazsa, hasat maliyeti oldukça düşük ve yatırımın geriye dönüşü çok hızlı olduğu için, bu sistemde yaklaşık olarak 9.000 kg/ha’lık dane üretimi (2.000 kg/ha yağ) sürdürülebilir kabul edilmektedir. Kordoba Üniversitesi’nde tamamen susuz koşullardaki (900 ağaç/ha) süper entansif plantasyonda 5. yılda, 1.100 kg/ha yağ verimine ulaşılmıştır.